Het Zwarte Schaap
Het Zwarte Schaap was een spraakmakend programma dat door de VARA werd uitgezonden tussen 1999 en 2005. Een omstreden gast, die zoals zo treffend in de leader werd gezegd: tegen de stroom inging, vertelde zijn verhaal en ging in discussie met opponenten. Het programma kreeg voor de aflevering met Willem Aantjes een Academy Award.
“Waarom besteed ik op mijn huidige website aandacht aan een tv-programma dat meer dan 15 jaar geleden werd uitgezonden? Omdat ik er meer dan trots op ben, maar ook omdat het vertelt waar ik waarde aan hecht in mijn werk: het toepassen van hoor en wederhoor, het durven aangaan van een confrontatie, het voeren van een echte discussie en het bieden van een podium voor een eerlijk gesprek, en dat alles met een beetje amusement overgoten.
Mijn gasten waren opmerkelijke mensen: ze gingen gewild of ongewild niet met de stroom mee. Ze gingen er het liefst tegenin. Mensen zijn kuddedieren. Mijn Zwarte Schapen waren dat niet. Ze hadden vaak een afwijkende mening, sterke overtuiging of andere visie op de werkelijkheid. Overigens was dat niet altijd de reden van de kloof tussen hen en anderen. Vaak bracht de wijze waarop ze hun mening of overtuiging communiceerden de verwijdering tot stand.
Het Zwarte Schaap was een programma dat informeerde en emotioneerde. Ook in de studio. De emoties liepen soms hoog op. Af te lezen aan de gezichten van de gasten of aan verrassende wendingen in het programma als het natspuiten van de opponenten door Emile Ratelband, het tot drie keer toe weglopen van Hans Janmaat ‘of de sprong van Wien van den Brink over het hek dat Het Zwarte Schaap van de witte scheidde’. Mooie tv die er toe deed.
Het programma had een zorgvuldig ontworpen format: eerst een gesprek met het Zwarte Schaap alleen. Zonder tegengeluid. Dan de confrontatie met de opponenten, door ons witte schapen genoemd, om vervolgens die opbrengst van de discussie mee te nemen in een afsluitend meer psychologisch gesprek 1op1 met de hoofdgast. Dat gesprek gaf soms aanleiding tot een opening. En zorgde na afloop van het programma voor hernieuwd wederzijds contact of zelfs rehabilitatie. Ook de kijker merkte regelmatig dat de zwart-wit beelden die men vooraf had van Het Zwarte Schaap of juist van zijn opponenten, grijze tinten hadden gekregen. Maar regelmatig bleef het ook bij wat het was. Sommige kloven zijn niet te overbruggen.
Jaren geleden kwam ik een van mijn oud-eindredacteuren tegen en wij vonden dat het tijd was voor een Zwart Schaap 2.0. Misschien wel in de versie Zwart Schaap of Witte Duif, aangezien onze samenleving toen al flink aan het polariseren was. Het idee landde niet in Hilversum. Wat ik geleerd heb van het programma is dat het belangrijk is dat je tegenstellingen ontrafelt, helderheid schept in de vele, vaak ondoorzichtige emoties die mensen zelf of hun ideeën bij anderen kunnen oproepen. Dat het even zo goed gaat over de kudde als over Het Zwarte Schaap en dat tijd een belangrijke rol speelt. Soms is de tijd gewoon niet rijp, spelen de emoties een te grote rol of is de samenleving niet klaar om mensen bij elkaar zetten om samen op zoek te gaan naar het ‘juiste’ verhaal”.
Er zijn afleveringen gemaakt met o.a. Emile Ratelband, Maurice de Hond, Theo van Gogh, Rasta Rostelli, Pim Fortuyn, Willem Aantjes, Jet Nijpels, Jomanda , Gretta Duisenberg, Philomena Bijlhout, Filip de Winter, Heer Olivier, de zwarte weduwe Rost van Tonningen, Menno Buch, Hans Janmaat, Willem Oltmans, Geert Jan Jansen, Anton Geesink, Paul Ruijs, Paul Marchal, Wien van den Brink, Oscar Hammerstein, Ronald Jan Heijn, Herman Verbeek, Willy Voet, Jan Nico Scholten.